تنگه بسفر، مکانی فوق العاده ایده آل و زیبا در شهر استانبول است که به شاهراه استانبول نیز شهرت دارد. تنگه بسفر در واقع واسطه ای میان قاره اروپا و آسیا است که این دو را به هم متصل می کند. تنگه بسفر علاوه بر این که خودش به تنهایی یکی از جاهای دیدنی استانبول به شمار می رود؛ مکان های تاریخی و گردشگری بسیاری را نیز درون خود جای داده است.
تنگه بسفر برای بسیاری از گردشگران تور استانبول مکانی خاص محسوب می شود، زیرا بسیاری از جاذبه ها نظیر برج دختر استانبول، برج گالاتا و ... در این تنگه قرار گرفته اند. همچنین بسیاری از هتل های استانبول در نزدیکی این تنگه ساخته شده اند تا گردشگران با اقامت در آن ها، دسترسی راحتی داشته باشند.
تنگه بسفر استانبول یک راه باریک شبیه تنگه هرمز ایران می باشد که دریای مرمره و دریای سیاه را به هم پیوند می دهد. اگر بخواهیم فقط در صورت محاسبه مستقیم طول این تنگه را شمارش کنیم به 32 کیلومتر طول می رسد. تنگه زیبای بسفر از ساحل روملی تا سواحل شاخ طلایی و از قلعه روملی تا قلعه آنادولی امتداد دارد که این منطقه، عمیق ترین نقطه بین بِبِک و کِندیلی است.
تنگه بسفر استانبول چگونه شکل گرفت؟
تنگه بسفر استانبول و چگونگی شکل گیری آن فرضیه های بسیاری داشته که زمین شناسان همواره در مورد آن بحث می کنند. آخرین فرضیه ای که درباره به وجود آمدن تنگه بسفر وجود دارد، فرضیه طغیان دریای سیاه است. در سال 5600 قبل میلاد مسیح، سیلی عظیم در منطقه بسفر ایجاد می شود که باعث خرابی بسیای می گردد.
فرضیه پیدایش تنگه بسفر استانبول در سال 1997 میلادی توسط 2 دانشمند کلمبیایی آغاز شد که همان فرض طغیان دریای سیاه، در پیدایش تنگه بسفر دخیل بوده است. آب های دریای مدیترانه و دریای سیاه به هم پیوسته و طبق فرضیه های موجود، آب شیرین کم ارتفاعی را پدید آورده اند.
درباره تنگه بسفر استانبول یک داستان اساطیری یونانی وجود دارد که در ادامه خواهید خواند. طبق یافته های اساطیر یونان باستان 2 سنگ عظیم شناور به نام کلاشینگ راکس و سیمپلگاد 2 طرف این تنگه را محصور کردند. اگر کسی قصد عبور از این آبراهه یا تنگه را داشت، توسط سنگ های غلطانده شده از بالا به سمت آن ها کشتی ها غرق می شدند و از بین می رفتند.
زمانی رسید که فردی به نام جیسون با شکست دادن سنگ های سیمپلگاد، از این تنگه عبور کرد و موفق شد از یونان به دریای سیاه وارد شود. از این رو نام آن مرد به قهرمان جیسون مشهور شد و در کتاب اساطیر یونان نقش بست. پس از این اتفاق سنگ ها ثابت ماندند و رفت و آمد میان یونان و دریای سیاه، رونق بسیار گرفت.
اهمیت استراتژیکی تنگه بسفر استانبول
تنگه بسفر به دلیل موقعیت استراتژیکی بالا مورد توجه پادشاهان کنستانتین بود که تصمیم گرفتند در سال 330 قبل میلاد مسیح، پایتخت جدید خود را به این مکان انتقال دهند. از این رو کنستانتین یا در زبان عربی قسطنطنیه، پایتخت امپراطوری روم شرقی اعلام شد و عبارت هایی نظیر "شناکردن بسفر" و "عبور بسفر" برای تغییر دادن مذهب به ارتودکس، استفاده می شود.
تنگه دیدنی بسفر استانبول علاوه بر جنبه استراتژیکی بالا، دارای اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی نیز هست. در تمام ادوار مختلف از پادشاهی امپراطوران روم تا پادشاهان عثمانی و جمهوری ترکیه، تنگه بسفر تنها راه مواصلاتی دریای سیاه به دریای آزاد است. این تنگه زیبا و مهم جایگزین خط ساحلی دریای سیاه بوده که انتهای آن به مرمره، آژه، مدیترانه و اقیانوس آرام ختم می شود.
تنگه بسفر استانبول در زمان امپراطوری عثمانی
تنگه بسفر در زمان امپراطوری عثمانی دچار تغییرات و پیشرفت های بسیاری شد که دلیل آن هم ساخت استحکامات پادشاه عثمانی در دو طرف تنگه بود. از جالب ترین نکته ها درباره تنگه بسفر این است که توماس آلوم با حکاکی بر روی یک سنگ؛ تصویر قلعه آناتولی و قلعه روملی را کشید که اکنون نسخه آبرنگی آن در موزه آنلاین ویکتوریا و آلبرت نگهداری می شود.
جنگ عثمانی ها و امپراطوری روم شرقی در سال 1451 میلادی آغاز شد که بعد از یک کارزار (به معنی جنگ) طولانی قسطنطنیه را فتح کردند. نکته مهم دیگر این که پیروزی عثمانی ها با سفر کریستوفر کلمب به قاره آمریکا، برابر گردید که باعث شد آخرین حوادث مهم رخ داده شده در قرون وسطی باشند.
اهمیت استراتژیکی تنگه بسفر باعث شد تا جاه طلبی پادشاهان عثمانی بیشتر شود و کنترل کل منطقه دریای سیاه را به دست گرفتند و آن را دریاچه عثمانی نامیدند. در این دریاچه ورود کشتی های جنگی ممنوع بود و تنها مردم با کسب اجازه می توانستند از دریاچه عثمانی استفاده کنند.
شرایط و قوانین استفاده از تنگه بسفر در زمان عثمانی ها
به دلیل شرایط موجود تصمیماتی گرفته شد که کشتی های بین المللی باربری بتوانند از تنگه بسفر عبور نمایند. طبق قولنامه های هونكر اسكلئسی در 8 ژوئیه 1833، تنگه های بسفر و داردانل به درخواست کشور روسیه برای شناورهای دریایی سایر قدرت ها بسته شد. اساس شرایط کنوانسیون لندن بر این است که تنگه بسفر، بین قدرت های بزرگ اروپایی، پادشاهی متحد فرانسه، اتریش و پروس تقسیم شود.
این تصمیم در 13 جولای سال 1841 گرفته شد که تنگه های ترکیه به همه کشتی های جنگی، که متحد این کشور بودند باز است. اما به دنیال جنگ جهانی اول و درگیری میان کشورها، شوروی این معاهده را باطل و تنگه بسفر را یک تنگه بین المللی تحت کنترل جامعه جهانی قلمداد کرد.
البته این پیمان که از طرف شوروی بیان شد تحت عهدنامه لوزان در سال 1923 اصلاح شد که باید این تنگه ها به کشور ترکیه برگردانده شود، ولی کشتی های جنگی و حمل و نقل بین المللی دریایی نیز حق عبور آزادانه از این تنگه را دارند. اما ترکیه شرایط معاهده را رد کرد و مجدداً تصمیم به بستن تنگه ها گرفت.
کنوانسیون مونترو در 20 ژوئیه 1936 این تنگه ها را به رژیم ترکیه برگرداند و به رسمیت شناخت. اکنون این کنوانسیون در حال اجرا بوده و کشورها می توانند از این تنگه به عنوان حمل و نقل بین المللی استفاده نمایند. مگر این که در مواردی ترکیه ترافیک دریایی را به غیر از ایالات دریای سیاه ببندد.
تنگه بسفر استانبول در جمهوری ترکیه
کشور ترکیه تا جنگ جهانی دوم 1945 بی طرف بود و در این زمان تنگه ها را به روی کشورهای در حال جنگ بست. البته برخی کشتی های کمکی آلمانی در زمان جنگ مجاز به عبور بودند. تجمع های دیپلماتیک، مطالبات استالین برای پس گیری استان های کارس، آرتوین، بی طرفی ترکیه در امور جنگ های داخلی و ... از دیگر تغییراتی بود که در زمان جمهوری ترکیه بر روی تنگه بسفر اعمال شد.
در سال 1952 میلادی کشور ترکیه به ناتو ملحق شد و اهمیت تنگه های آن به آبراه های تجاری، نظامی و ... بیش از پیش افزایش یافت. در اوایل قرن 21، تنگه های ترکیه مانند بسفر، برای صنعت نفت اهمیت ویژه ای داشتند و نفت روسیه از بندر نووروسیسک با تانکرهای بزرگ و اصلی وارد تنگه بسفر و تنگه داردانل به سمت اروپای غربی و ... صادر می شدند. البته یک کانال 50 کیلومتری برای جلوگیری از ورود آلودگی به تنگه بسفر در سال 2011 برنامه ریزی شد.
سبک معماری و ساخت و ساز تنگه بسفر
سبک معماری تنگه بسفر بدین شکل است که خانه هایی ساده را خواهید دید که قدمت آن ها به دوره بیزانس بر می گردد که در آن زمان تنها دهکده ای برای ماهیگیری محسوب می شده است. خانه ها و عمارت هایی که در ساحل ساخته شده اند از برجسته ترین نمونه های ساختمانی بوده که کاخ چراغان پالاس نمونه بارز آن ها است. طبق آخرین آمار این ساختمان ها اکنون به 360 مورد می رسد.
هنوز هم این ساختمان ها با همان شکل قدیمی و سبک و سیاق خود، از گران ترین املاک و مستغلات در استانبول محسوب می شوند. در تنگه بسفر مسجد هایی را خواهید دید که ساخته دست عثمانی ها بوده و این رسم از آن زمان پا برجا بوده که یکی از این مساجد، مسجد سلطان احمد استانبول، معروف به مسجد آبی است. اسکله بشیکتاش، میدان اورتاکوی و مسجد اورتاکوی هم از دیگر ساخته های عثمانی در تنگه بسفر می باشند.
تنگه بسفر استانبول و جاذبه های آن
تنگه بسفر بدون شک یک پدیده طبیعی و شگرف و جذاب است که در وهله اول چشمان هر کسی را مجذوب خود می کند. اما در این تنگه ی زیبای شهر استانبول، جاذبه های دیگری نیز وجود دارد. برج گالاتا استانبول و برج دختر استانبول از جمله جاذبه هایی هستند که در این تنگه قرار گرفته اند. برای خواندن داستان و افسانه ای برج ها می توانید به مقاله برج گالاتا استانبول مراجعه کنید.
از دیگر مکان های تاریخی و دیدنی در تنگه بسفر کاخ توپکاپی استانبول می باشد که اولین قصر پادشاهان عثمانی بوده و چندین پادشاه را به خود دیده است. کاخ دلما باغچه استانبول جدید ترین قصر عثمانی ها است که اکنون موزه نقاشی ترکیه هم درون آن قرار دارد. قلعه آناتولی، قایق بادبانی ساوارونا، قلعه روملی، کاخ بیلربی و ... از دیگر جاذبه هایی هستند که با مراجعه به تنگه بسفر استانبول می توان آن ها را مشاهده نمود
البته بسیاری از هتل های استانبول نیز در این تنگه قرار گرفته اند که یکی از آن ها هتل چراغان پالاس کمپینسکی استانبول است که در واقع یکی از کاخ های عثمانی بوده و به دلیل ساختاری عالی، اکنون مجوز فعالیت اقامتگاهی دارد. جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید به دانستنی های هتل استانبول مراجعه نمایید.
چگونه به تنگه بسفر برویم؟
اگر در هتل های میدان تکسیم اقامت دارید، با تراموا، مترو استانبول و اتوبوس و تاکسی می توانید به تنگه بسفر بروید. اگر در این هتل ها اقامت ندارید باید خود را به ایستگاه مترو رسانده و در ایستگاه کاباتاش پیاده شوید. پس از اینکه از استیشن مترو خارج شدید باید تراموا تی وان (T1) را سوار شده و سپس در ایستگاه محله امینونو از تراموا پیاده شوید. همچنین برنامه تفریحی کشتی های کروز استانبول هم از تنگه بسفر و محله امینونو آغاز می شود.
