ارگ کریم خان

ارگ کریم خان یکی از مشهور ترین جاذبه های تاریخی در شهر شیراز می باشد که قدمت آن به دوران زندیه باز می گردد و به نام ارگ کریم خان زند از آن یاد می شود. این بنای تاریخی درست در مرکز شهر قرار گرفته است که این موقعیت مکانی باعث شده تا گردشگران با گذری آنی و نگاهی کوتاه، برای بازدید از آن ترغیب شوند. 

آشنایی با تمامی مراکز تفریحی و گردشگری شیراز تنها با یک کلیک

ارگ کریم خان در آن زمان محلی برای زندگی و حکومت کریم خان زند بوده که توسط شخص ایشان ملقب به وکیل الرعیا در سال 1180 ه.ق بنا شده است. البته در طی دوران های مختلف ارگ کریم خان کاربرد های گوناگونی داشته و در انتها نیز به عنوان یکی از آثار ملی ثبت شده است. در ادامه تمامی این کاربرد ها به همراه تاریخچه و اطلاعاتی از این ارگ را به شما معرفی خواهیم کرد. اگر علاقه مند به آثار تاریخی و دیدنی شهر شیراز هستید، با پرشین هتل تا انتهای مقاله همراه شوید. 

دلیل ساخت ارگ کریم خان و تاریخچه ای درباره آن

ارگ کریم خان همانطور که گفته شد در ابتدا محلی برای سکونت و حکومت شخص کریم خان زند بوده است. این ارگ درست پس از انتخاب شیراز به عنوان پایتخت حکومت کریم خان احداث گردید؛ وی قصد داشت تا میدانی شبیه به میدان نقش جهان اصفهان را در این شهر نیز بنا کند. از این رو میدانی وسیع در شمال شیراز قدیم را در نظر گرفت و نام میدان را توپخانه نهاد.

ارگ کریم خان زند در غرب میدان توپخانه، دیوانخانه کریم خان در شمال، بازار وکیل به همراه چند کاروانسرا در شرق، میدان حمام و مسجد وکیل در غرب و همچنین در جنوب غربی یک باغ قرار گرفته است. شما می توانید با سفر به شهر شیراز به شمال شهر بروید و تمامی این آثار تاریخی مربوط به دوران زندیه را مورد بازدید قرار دهید.  

ارگ کریم خان طی دوران های مختلف

ارگ کریم خان از آن دسته آثاری است که از تخریب های دوران محمد خان قاجار محفوظ مانده و به آن آسیبی جدی نرسیده است. محمد خان قاجار پس از فتح شهر شیراز به دلیل دشمنی و خصومتی که با شخص کریم خان زند داشت، دستوری صادر کرد تا برخی از بناهای ساخته شده توسط کریم خان را تخریب کنند. با انجام این دستوری چند بنا کریم خانه مربوط به دوران زندیه مانند حصار شهر به طور کامل تخریب شدند. 

مطالبی کامل و جامع درباره تخت جمشید شیراز

ارگ کریم خان در شیراز در آن دوران به عنوان دارالحکومه امرایی انتخاب شد و در آن امیران استان فارس که از طرف حکومت مرکزی انتخاب شده بودند سکونت می کردند. در واقع این ارگ در زمان قاجار صبات مشخصی نداشت و بنا به سلیقه های شخصی حاکمان و فرمانروایان تغیرایی تخریب آمیز روی ارگ انجام گرفت.

 

ارگ کریم خان در دوران پهلوی 

ارگ کریمخانی در زمان پهلوی شکلی تازه به خود گرفت که این تغییرات در ارگ، باعث خرابی های بسیاری شد. در سال 1310 با ساخت شهربانی در شهر شیراز، ارگ کریم خان به عنوان زندان برای نگه داری زندانی ها انتخاب شد. به دلیل اسکان زندانی ها در ارگ تالار ها را به دو طبقه تغییر دادند که در هر کدام 4 یا 6 سلول وجود داشت. همچنین برای گرم نگه داشتن سطح زندان، نقاشی های دوران قاجار را توسط گچ پوشاندند و به جای آن ها با روشن کردن آتش دیواره هایی پوشانده شده از دود را ایجاد کردند. 

پس از تمامی این تخریب ها توسط حاکمان زمان های مختلف، ارگ کریم خان در سال 1350 به اختیار اداره فرهنگ و هنر در آمد و به عنوان محلی برای تحویل و محافظت از آثار ملی کشور از آن استفاده می شد. در حال حاضر این ارگ به سازمان میراث فرهنگی کشور تعلق دارد و به عنوان موزه بزرگ فارس قابل بازدید می باشد. ناگفته نماند که ارگ کریم خان در 14 خرداد ماه سال 1351 با شماره ثبت 918 به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.  

معماری و ساختمان ارگ کریم خان 

ساختمان ارگ کریم خان زند به گونه ای طراحی شده است که مستطیل شکل بوده و دارای دو بخش مجزا از یکدیگر می باشد؛ یک بخش به عنوان ساختمان نظامی طراحی شده و بخش دیگر برای سکونت می باشد. به طور تقریبی این ارگ دارای 13 هزار متر مربع مساحت و 4 هزار متر مربع زیر بنا است. جالب است بدانید این بنا پس از تخریب ها و عملیات های بسیار هنوز هم با پرجا است و این به دلیل استفاده مصالح ساختمانی عالی توسط معماران و هنر مندان به نام در آن زمان می باشد که تلاش هایی بسیار را در مدت زمانی کوتاه برا ساخت ارگ کریم خان کرده اند.  

سعدیه شیراز را بیشتر بشناسید

ارگ کریمخان به شیوه معماری درونگرا ساخته شده که این معماری اغلب در بناهای اصفهانی به کار می رفته است. معماری درونگرا به این معناست که در داخل بنای ارگ، تزئینات ظریف به کار رفته و فضای داخلی مجللی دارد؛ اما نمای بیرونی بسیار ساده و بی آرایشی را دارا می باشد. در ادامه از زمان ورود به ارگ کریم خان زند را تا انتهای آن بازگو خواهیم کرد، اگر علاقه مند به بازدید از این مکان تاریخی هستید با ما همراه شوید.

ارگ کریم خان زند از درب ورود تا فضای داخلی

در زمان مراجعه و بازدید از ارگ کریم خان، ابتدا با درب ورودی این ارگ مواجه خواهید شد که درست در بالای آن، کاشی کاری های زیبایی با نقش نگار صحنه نبرد رستم و دیو به صورت هفت رنگ به چشم می خورد. قدمت این کاشی کاری ها متعلق به دوران قاجار می باشد که پس از مخدوش کردن طرح های زندیه، به سلیقه های مختلف در نمای این ساختمان نقش بسته است. 

پس از ورود به ساختمان ارگ کریم خان شیراز می توانید ابتدا به بخش مسکونی مراجعه نمایید که در سه جهت شمالی، جنوبی و غربی ایجاد شده اند. هر ضلع از این بخش مسکونی دارای یک ایوان با دو ستون می باشد که در ابتدای ساخت ارگ به شکل سنگی بوده اند، اما پس از تصرف محمد خان، ستون های قرار گرفته در ایوان جنوبی و غربی تخریب شدند و جای خود را به ستون هایی چوبی و مارپیچ دادند. 

تمامی اطلاعات درباره حافظیه در شیراز

همانطور که در بالای مقاله ذکر کردیم، در دو طرف هر ایوان تالار ارگ کریم خان زندیه و همچنین در میان آن ها، دو راه رو، دو طبقه و 6 اتاق وجود دارد که ساخت آن ها مربوط به دوران پهلوی و به منظور ایجاد محلی برای نگه داری زندانی ها می باشد. تالار های ارگ نیز با پنجره های ارسی، جلوه زیبایی را به خود گرفته اند و فضای داخلی را دلباز و بزرگ نشان می دهند. پنجره های ارسی به پنجره هایی گفته می شود که با جنس چوب ساخته شده اند و دارای شیشه هایی رنگی بوده که به صورت کشویی عمودی باز و بسته می شوند.

سقف تالار ارگ کریم خان به صورت دو پوش می باشد که سقف کاذب بالایی با کمی فاصله از سقف پایینی قرار گرفته است. با ورود به تالار اگر نگاهی به سقف بی اندازید، مقرنس کاری های زیبایی را مشاهده خواهید کرد که با نقاشی ها و کاشی کاری های چشم گیری سقف این تالار را تزئین کرده اند. اگرچه این تالار ربطی به دوران صفوی ندارد، اما نقاشی های ایجاد شده شبیه به نقاشی های صفوی است که برای لحظه ای شما را خیره نگه می داد.

حیاط خلوت در ارگ کریم خان زند

ارگ کریم خان زند در جهت شمالی خود دارای یک حیاط خلوت می باشد که چند اتاق مجزا از دیگر اتاق های قسمت مسکونی، در این حیاط ایجاد وجود دارند. با خارج شدن و ورود به صحن ارگ، درست در مجاورت برج ها و چهار گوشه، حیاط را مشاهده خواهید کرد که درست در میان آن ها یک حوضچه نیز قرار دارد. به گفته ای این حیاط ها در گذشته کاربردی همچون آشپزخانه و یا سرویس دهی به ساکنین برج را داشته اند.

عمارت شاپوری در شیراز و جالب ترین مطالب خواندنی 

حمام ارگ کریم خان زند در شیراز 

در قسمت جنوبی ارگ کریم خان زند یک حمام دیده می شود که مربوط به دوران زندیه بوده و در حال حاظر نیز برقرار و قابل بازدید می باشد. این حمام دارای طراحی های خاصی است که در زمان ورود با آن ها مواجه خواهید شد. به عنوان مثال جذاب ترین بخش آن چهار ستون سنگی یک پارچه ای می باشد که در داخل گرمخانه قرار گرفته است. بر روی این ستون ها تزئینات زیبایی طراحی شده که این تزئینات جلوه ای خاص را به حمام ارگ می بخشد. کف حمام نیز با ایجاد گربه رو و فرایند های قرار گرفته همیشه گرم بوده است. 

امنیت ارگ کریمخانی در آن دوران چگونه بوده است؟

ارگ کریم خان شیراز در دور تا دور خود یک دیوار بلند را دارا می باشد که بدون هیچگونه تزئیناتی با آجر های ساده بنا شده و حدود 12 متر ارتفاع دارد. این دیواره به همراه برج بارو و خندق امنیت ارگ را به خوبی تضمین می کردند، به گونه ای که شخص ناشناس نمی توانست به راحتی وارد ارگ شود یا به برج آن نفوذ پیدا کند. چهار برج در چهار گوشه ارگ وجود دارد که با یک نگهبان دور تا دور ارگ مورد رصد قرار می گرفته است. این برج ها به طور تقریبی حدود 14 متر ارتفاع دارند.

 

آدرس ارگ کریم خان و راه های دسترسی به آن 

در ابتدای مقاله ذکر کرده ایم که ارگ کریم خان در مرکز شهر قرار گرفته است و دسترسی بسیار آسانی دارد. آدرس دقیق این ارگ شهر شیراز، ابتدای خیابان کریم خان زند، نبش میدان شهرداری می باشد. شما می توانید به راحتی از نقاط مختلف شهر به این ارگ دسترسی پیدا کنید و یا با اقامت در هتل شیراز نزدیک به این آثار تاریخی به صورت پیاده در هر زمان از آن بازدید نمایید. هتل پارس شیراز و هتل حافظ شیراز از جمله نزدیک ترین این هتل ها به ارگ شیراز می باشند.