باغ فین کاشان نامی بسیار آشنا که تمام ایرانیان آن را می شناسند. باغ فین در شهر کاشان واقع شده است. کاشان یکی از شهر های استان اصفهان می باشد. شهر کاشان از نظر قدمت، بسیار کهن می باشد. اما در این مطلب قصد داریم به معرفی باغ فین بپردازیم که یکی از جاذبه های شهر کاشان، اصفهان و ایران به شمار می رود.
پیشینه باغ فین کاشان
فین، در زمان های گذشته نام محله ای در کاشان بوده است. وجود این باغ در همین محله سبب شده تا به باغ فین شناخته شود. البته مشهور بودن این باغ بیشتر به خاطر حمام فین است که قتل امیر کبیر در آن صورت گرفت که در مقاله ای جدا به شرح داستان حمام فین کاشان پرداخته ایم.
با جاهای دیدنی ایران آشنا شوید
قدمت باغ فین کاشان را به زمان صفوی ها نسبت می دهند که البته این قدمت درست نیست. طبق مستندات از برخی منبع های تاریخی، قدمت باغ فین کاشان به زمان آل بویه می رسد. اما متاسفانه در زلزله ای بسیار مهیب (1573 میلادی) تخریب شد. بعد از زلزله، مغول ها سبب شدند تا این باغ گسترش یابد. اما شکوفایی و آبادانی باغ فین کاشان مربوط به زمان صفوی های می شود.
باغ فین کاشان توسط شاه عباس صفوی بسیار گسترش یافت. اما بیشترین آبادانی آن مربوط به شاه صفی و شاه عباس دوم می شود. در این باغ زیبای ایرانی بنا های بسیار فاخری نظیر کوشک صفوی، سر درب ورودی و حمام ساخته شد. چشمه باغ فین که اکنون به چشمه سلیمانیه معروف است داستانی دارد. داستان از این قرار است که شاه سلیمان صفوی دستور می دهد تا یک صفه بر اطراف چشمه ساخته شود. به همین دلیل پس از این تغییر به چشمه سلیمانیه معروف شد.
اما باغ فین کاشان در اواخر دوران سلطنت صفوی به افول رسید. زیرا افغان ها به ایران حمله کردند و از سوی دیگر نادرشاه لشگر کشی می کرد. در همین بین چند زلزله نیز سبب تخریب جزئی از باغ شد. اما در زمان کریم خان زند. مورد مرمت و بهسازی قرار گرفت. همین زمان بود که خلوتگاه کریمخانی به دیگر بناهای باغ افزوده شد.
تحلیل معماری باغ فین کاشان
باغ زیبای فین در کاشان مساحتی بالغ بر 23،000 متر مربع دارد. در این باغ یک حیاط زیبا که کاربری مرکزی دارد به وسیله برج و دیوار هایی احاطه شده است. بارو هایی که در این باغ دیده می شوند به شکل استوانه می باشند. از نظر آب رسانی باغ فین کاشان به نسبت دیگر باغ های ایرانی نظیر باغ ارم شیراز یا باغ عفیف آباد شیراز بسیار بیشتر است.
از دیگر معماری های باغ فین کاشان می توان به کوشک صفوی اشاره کرد. کوشک نیز همانند دیگر آثار معماری ایرانی، دارای تقارنی زیبا و هماهنگ است. اما با وجود پادشاهی های مختلف و دستکاری در معماری آن، این قرینگی کمتر به چشم می آید. خارج شدن تقارن ها هم در ابنیه های مضاعف و هم در راه رو های باغ (زمان صفویه به دلیل گسترش باغ) دیده می شود.
از دیگر پلن های معماری می توان به کوشک قاجاری که در زمان ناصرالدین شاه ساخته شد اشاره کرد. این کوشک که با آینه کاری های زیبا و نقاشی های عصر قاجار تزئین شده، خارج از قرینگی و در منتهای باغ قرار گرفته است. اتاق شاه نشین، خلوتگاه کریمخانی، موزه ملی و حمام سلطنتی از دیگر ابنیه های داخل باغ فین کاشان هستند.
طراحی باغ
طبق مستندات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، طراح باغ، غیاث الدین جمشید کاشانی نام دارد. اما عده ای دیگر اعتقاد دارند طراحی این باغ توسط شیخ بهایی انجام شده است. در طراحی باغ فین شهر کاشان 2 عنصر بیشتر از همه استفاده شده است. آب و درخت عناصری هستند که به وفور در این باغ دیده می شوند.
اما اساسی ترین طراحی باغ، بر پایه آب استوار است. همانطور که در عکس ها مشاهده می کنید شما می توانید وجود فواره ها، استخر مقابل کوشک، جوی بار ها و چشمه های جوششی را به خوبی حس کنید. وجود درختان متعدد هم زمینه ساز شده تا این 2 عناصر باغ را تبدیل به یکی از زیبا ترین باغ های ایرانی کند. ضمن این که 2 عنصر ذکر شده زنده هستند و همین امر سبب سرزندگی باغ می گردد.
منظور از چشمه های جوششی حفره های کوچک و منظم که به طور خودجوش می جوشند و در شتر گلوی فتحعلی شاه و کوشک صفوی دیده می شوند. اشکال مختلف موجود آب در این باغ حکایت خاصی دارد. آب بسیاری که در جوی های فیروزه ای جاری است، آدمی را به فکر وا می دارد که در چنین سرزمین خشکی، چگونه این همه آب وجود دارد. آب هایی که در باغ سرازیر است از چشمه سلیمانیه سر رشته می گیرد. اختلاف سطحی که میان استخر جویبار ها طراحی شده، موجب شد تا آب ها پس از جمع شدن در پشت استخر به جویبار ها هدایت شوند.
فواره های باغ فین چگونه طراحی شده اند؟
فواره هایی که در این باغ وجود دارد از یک سیستم لوله کشی متفاوت بهره می برند. تنبوشه نوعی لوله است که سفالی بوده و از یک طرف به حوضچه های اصلی وصل و از طرف دیگر مسدود هستند. از طرفی که آب وارد می شود به دلیل مسدودی، آب ها به سمت بالا می روند و ایجاد فواره یا همان آب نما می کنند.
آکواریوم انزلی و دیدن گونه های دریایی مختلف
به دلیل این که فشار آب در میان آب تقسیم شود، ابتدای تنبوشه را ضخیم تر از انتهای آن می سازند. به همین ترتیب آب به طور مساوی از فواره ها خارج می شود. حوض اصلی از 12 چشمه می جوشد که زیبایی خاصی به آن داده است. وجود کاشی های فیروزه ای هم سبب شده تا تضاد رنگی ایجاد شود. سیستم آبرسانی باغ فین کاشان توسط غیاث الدین جمشید کاشانی ریاضی دان معروف عصر صفویه طراحی شده است. این ریاضی دان 200 سال قبل از پاسکال قانون اختلاف سطح (استفاده از شیب طبیعی زمین) را کشف و استفاده نمود.
چه نوع درختانی در باغ فین کاشان وجود دارند؟
در باغ فین کاشان 580 اصله درخت وجود دارد که بیشتر آنان سَرو و تعداد کمی از آن ها چنار است. قدمت درختان به قدری است که سایه بزرگی بر باغ گسترده اند. در میان این درختان تعداد اندکی درخت چنار و کاج دیده می شود. همانطور که آگاه هستید، درخت سَرو نشان نماد زیبایی انسان ها است.
تخمین زده می شود که درختان باغ فین کاشان بیش از 100 تا 470 سال عمر دارند. هر چند که به دلیل نگهداری و محصور نمودن غیر اصولی پش از سال 86، موجبات خشکی و بیماری ین درختان را فراهم کرد. آبیاری غیر اصولی، آفت شپشک، عمل نکردن به دستور غذایی درختان، مشکل عدم مدیریت درست باغ و ... از عواملی هستند که سبب نابودی 112 اصله درخت شدند. البته سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تمام شدن عمر درختان را دلیل خشکی آن ها می داند.
سرگذشت باغ فین از قاجار تا کنون
زمان فتحعلی شاه قاجار بخش های مختلف و زیادی به این باغ ایرانی افزوده شد. بیشتر ابنیه هایی که در این باغ دیده می شود، ساخته دست این سلسله پادشاهی است. اما پس از فوت فتحعلی شاه دیگر کسی به آن نرسید و قسمت هایی از باغ، تخریب شد. بعد از این که کارهای ثبت اثار ملی باغ فین در 70 سال پیش انجام شد، رسیدگی بیشتری به آن گردید.
در زمان پهلوی ها نیز موزه ملی کنونی که بقایای خلوت گاه نظام الدوله سابق است ساخته شد. ضمن این که حمام و کتابخانه باغ نیز مورد بهسازی قرار گرفت. پش از ثبت اثر در 70 سال پیش، اول استخر باغ مورد بهسازی قرار گرفت، سپس خلوتگاه نظام الدوله که خراب شده بود، مرمت و دوباره به موزه ملی تبدیل شد.
اما سرانجام در سل 1387 دستور داده شد تا تمامی سطوح باغ کف فرش شود. درمان پوشش گیاهی، ساماندهی آب های خروجی، بام سازی و آواربرداری، نصب دوربین های مدار بسته و ... هم در همین سال اتفاق افتاد.
باغ فین کاشان در چه زمانی به ثبت یونسکو رسید؟
این باغ ایرانی زیبا همراه دیگر مجموعه هایش در 15 آذر 1314 با شماره 238 در لیست آثار ملی ایران قرار گرفت. ولی تنها چند سال است که پس از تلاش های بسیار، به ثبت سازمان میراث جهانی یونسکو رسیده است. این میراث ارزشمند در اواخر فصل زمستان 1389 هجری خورشیدی، در سازمان یونسکو به ثبت قطعی رسید.
آدرس باغ فین کاشان کجاست؟
این باغ ایرانی در 9 کیلومتری مرکز شهر کاشان واقع شده است. در انتهای خیابان امیر کبیر امروزی و فین قدیم این باغ قرار دارد. چشمه سلیمانیه در قسمت بالایی باغ با شیب ملایم قرار گرفته است. جهت دسترسی به باغ فین کاشان می توانید با سیستم حمل و نقل عمومی به این مکان تاریخی و دیدنی مراجعه کنید.
برای رزرو هتل در نزدیکی این مکان چگونه اقدام کنیم؟
یکی از بهترین اقامتگاه ها در شهر کاشان، هتل سرای عامری های کاشان است. این هتل کاشان نه تنها برای اقامت، بلکه برای بازدید هم جالب است. این هتل 5 ستاره بازمانده عمارتی قاجاری است که اکنون تبدیل به هتل شده است. جهت رزرو هتل ذکر شده با قیمتی استثنایی، کافیست با شماره 021،43000020 تماس حاصل نمایید.
